St.-Odulphuslyceum, 1940 – 1945
vrijdag 25 oktober 2019

Op 27 oktober viert Tilburg 75 jaar bevrijding. Op ons verzoek schreef oud-collega Gérad de Laat een kort overzicht over hoe het onze school in de oorlogsjaren 1940-1945 verging.

Het St.-Odulphuslyceum was begin jaren ’40 nog een jongensschool met  tussen de 400 en 500 leerlingen, helemaal katholiek, in hetzelfde gebouw als heden, maar een stuk kleiner.

De school is redelijk goed door de oorlog  gekomen, onder  leerlingen en personeel zijn geen dodelijke slachtoffers gevallen en het gebouw heeft weinig schade opgelopen.
Wel waren er vijftien slachtoffers onder de oud-leerlingen, acht militairen en zeven burgers. Hun namen staan vermeld op het gedenkraam in de benedenhal van het hoofdgebouw.

Op 10 mei 1940, rond 8.30 uur, sprak rector dr. M. de Haas de Odulphianen toe vanaf het balkon over de moeilijke tijd die te verwachten was. Gezamenlijk zongen allen het Wilhelmus waarna de leerlingen naar huis konden gaan.  Diezelfde dag sneuvelde  mr. Lodewijk Moller als eerste der oud-leerlingen, hij werd 31 mei op het kerkhof naast de school begraven.
Donderdag 16 mei konden de lessen worden hervat. De examens gingen min of meer normaal door.

Op 4 juli ’40 stuurde de rector een brief aan de ouders met de ernstige waarschuwing dat leerlingen zich moesten onthouden van uitingen van “gevoelens ten opzichte van een of andere politieke richting”,  op straffe van verwijdering.  Toch is er veel gedoe geweest om zulk gedrag en moesten enkele leerlingen inderdaad worden verwijderd.
Er kwamen allerlei gebods- en verbodsbepalingen. Eisen van de bezetter stonden dikwijls haaks op de standpunten die de bisschoppen bekend maakten. Verduistering werd verplicht. PIT (najaar ’41) en NOS (voorjaar ’42) werden verboden en de rector werd als gijzelaar gevangen gezet in Beekvliet (Sint Michielsgestel)  van mei 1942 tot eind december 1943, waar constant de dreiging van represailles voelbaar was. Hij werd bekwaam vervangen door conrector dr. Vercammen.
Al  snel ontstond schaarste aan allerlei artikelen. Vanaf najaar 1940 kon geen thee meer worden geschonken voor overblijvers.  Bij gebrek aan brandstof (kolen) werd alleen de voorvleugel verwarmd en soms was er helemaal geen verwarming zodat veel lessen uitvielen. De leerlingen noemden dat “kolenvakantie”. Elektriciteit werd gerantsoeneerd zodat alleen activiteiten konden plaatsvinden bij daglicht. Ook papier en andere leermiddelen waren steeds moeilijker te krijgen en  de telefoon werd eind 1943 afgesloten.
In december 1943 werden de aula en de achterste helft van het hoofdgebouw gevorderd door de bezetter. Die ruimte werd goed afgescheiden.
Meteen na de bevrijding (27-10-1944) werd de hele school gevorderd door de bevrijders en gebruikt als gevangenis voor collaborateurs en dergelijke. Een jaar lang werden er lessen gegeven op zeven locaties elders in de stad (o.a. in een ruimte in de Textielschool, het huidige havo-gebouw) maar de leerlingen kregen niet meer dan twee dagdelen per week les. Verder moesten ze het doen met veel huiswerk. Wegens de algehele chaos gingen de examens in 1945 in het hele land niet door. De diploma’s werden gratis verstrekt. Pas in oktober 1945 konden we het gebouw weer in gebruik nemen en kon de toestand zich normaliseren. Maar zelfs  voorjaar 1947 was er nog sprake van kolenschaarste en daardoor van lesuitval. Pit verscheen weer vanaf januari 1945. In de nummers van dat jaar staan veel artikelen over  de lotgevallen van  omgekomen oud-leerlingen.

Bij het tiende lustrum in 1949 werd het door glazenier Piet Clijsen gemaakte gedenkraam onthuld. Bij de restauratie  in 2008 zijn er  vijf namen aan toegevoegd.

Gérard de Laat, beheerder Odulphusarchief

Terug naar overzicht

Ander nieuws

125 jaar Odulphuslyceum
woensdag 06 september 2023
Takeover Fontys Pulsed
dinsdag 26 maart 2024
Spreken is zilver …
donderdag 14 maart 2024
Iftar - dinsdagavond 2 april
vrijdag 08 maart 2024
Feestelijke dag van de literatuur
donderdag 29 februari 2024
Lieke van Ierland - Oranje O16
donderdag 08 februari 2024
Alumni Class 1970
donderdag 08 februari 2024